Türkiyənin məşhur Orta Doğu Strateji Araşdırmalar Mərkəzi (ORSAM) "Azərbaycanda prezident seçkiləri: gözləntilər və reallıqlar" mövzusunda hesabat yayıb.

ORSAM-ın internet səhifəsində dərc edilən və prof. dr. Nəsrin Sarıəhmədoğlunun müəlliflik etdiyi hesabat Azərbaycanda iqtidar partiyasının və müxalif düşərgənin seçki gündəliyi, seçkilərin mümkün nəticələri və ölkənin gələcəyinə təsiri, eləcə də seçki ərəfəsində Azərbaycanın əsas xarici güc mərkəzləri ilə əlaqələrindən bəhs edir.

Hesabatda qeyd edilir ki, 9 oktyabr 2013-cü il tarixində Azərbaycanda keçiriləcək prezident seçkiləri yaxınlaşdıqca ölkənin siyasi həyatında canlanma müşahidə edilməkdədir. Seçkidə iştirak edən qüvvələr hakimiyyətə gələcəkləri təqdirdə, həyata keçirəcəkləri dəyişiklər barədə proqramlarını açıqlamaqda və müxtəlif vədlər verməkdədirlər. Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) və partiyanın namizədi İlham Əliyev seçkilərə "Azərbaycan 2020: Gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyası ilə gedir. İqtidar qarşıdakı illər ərzində sürətli iqtisadi inkişafın davam etdiriləcəyi, ümumi daxili məhsulun bir neçə dəfə artacağı və adambaşına düşən milli gəlirin 10 min ABŞ dollarını keçəcəyini vəd edir. Əhalinin müxtəlif təbəqələrinin gəlirləri arasında fərqlərin azaldılacağı, qeyri-neft iqtisadiyyatının inkişaf etdiriləcəyi qeyd edilir. YAP seçkilərdə partiya tərəfindən verilən vədlərin həmişə tutulduğu, 2003-cü ildən keçən 5 il ərzində söz verildiyi kimi 600 min, 10 il ərzində isə 1 milyon 200 min iş yeri açıldığını vurğulayır. Bu müddət, ərzində həmçinin çadır şəhərciklərinin ləğv edildiyi, yoxsulluq həddinin son 10 il ərzində təxminən 50%-dən 6%-ə endirildiyini qeyd olunur.

Hesabata əsasən, müxalifətin öz namizədini irəli sürməsi kifayət qədər problemli proses kimi yadda qalıb. Müsavat və Azərbaycan Xalq Cəbhəsi (AXCP) partiyaları "İctimai Palata" adlı təşkilatda birləşsələr də, vahid namizəd məsələsində iki partiya arasında ciddi narazılıqlar və mübahisələr yarandı. Eldar Namazov müxalifəti "El" hərəkatında birləşdirməyə çalışsa da, Müsavat və AXCP-nin müqaviməti nəticəsində bu layihə də reallaşmadı. Daha bir birləşmə modeli kimi ortaya atılmış "Milli Şura"nın Rüstəm İbrahimbəyovu vahid namizəd elan etməsinə baxmayaraq, Müsavat Partiyası E.Namazovu və R.İbrahimbəyovu kəskin şəkildə tənqid etdi, AXCP və Əli Kərimlini isə saxta müxalifətçilikdə ittiham etdi. Sonradan R.İbrahimbəyovun Rusiya vətəndaşlığının olması, Azərbaycana dönməməsi, Dağlıq Qarabağa dair bəyanatlarının ictimaiyyət arasında ona milli şüurdan uzaq namizəd imici qazandırması müxalifət arasında yenidən ciddi fikir ayrılığı yaratdı. Daha sonra kompromis variant olaraq Cəmil Həsənlinin namizədliyi "Milli Şura"da təsdiqləndi. Bu qarşılıqlı narazılıqlar və ittihamları nəzərə alan müəllif "İctimai Palata"nı fəaliyyətsiz quruma çevirən Müsavat - AXCP fikir ayrılıqlarını "Milli Şura"nın da dağılmasına apararın yolun başlanğıcı olaraq gördüyünü qeyd edir.

Hesabatda o da vurğulanır ki, 9 oktyabr 2013-cü il prezident seçkiləri həm də Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin gələcək həlli strategiyasına yön verəcək. Müəllifin qeyd etdiyi kimi, ötən 20 il ərzində Azərbaycanla Ermənistan arasında istər iqtisadi inkişaf, istərsə də əhalinin sayı baxımından Azərbaycanın xeyrinə kəskin fərqlər meydana gəlib. Azərbaycan Ordusunun maddi təchizatı xeyli gücləndirilib və ölkənin müdafiə potensialı artırılıb.

Hesabatın "Müxalifət və iqtidar arasındakı qüvvələr balansı və gələcək 5 il" adlanan bölməsində müəllif müxalifətin daxili zəifliklərini ətraflı şəkildə təhlil edir və qarşıdan gələn seçkidə iqtidarla müqayisədə müxalif qüvvələrin şanslarını çox aşağı qiymətləndirir. Müəllif qeyd edir ki, müxalif düşərgəni təmsil edən hər hansı bir partiyanın təkbaşına hakimiyyətə gəlmək üçün potensialının olmamasını anlamasına baxmayaraq, ötən 20 il ərzində birləşmək və güc toplamaq istiqamətində heç bir nəzərəçarpan iş görülməyib.

Müəllifin fikrincə, müxalifət öz qəzetlərində bəyanatlar verməkdən başqa heç nə etmir. O, qeyd edir ki, siyasətin ictimai düşüncəyə təsir etmək, insanların etibarını və dəstəyini qazanmaq olduğunu nəzərə alsaq, Azərbaycandakı real siyasətdə müxalifət yoxdur.

Hesabatın "Seçkinin favoriti - İlham Əliyev" başlıqlı hissəsində seçkilər ərəfəsində keçirilən rəy sorğularının nəticələrinin İlham Əliyevin aşkar favorit olduğunu göstərdiyi vurğulanır. Müəllif qeyd edir ki, Rəy Monitorinq Mərkəzinin keçirdiyi sorğunun nəticəsinə əsasən, respondentlərin 81,2%-i seçkidə İlham Əliyevin namizədliyini dəstəkləyəcəyini qeyd edib.

Hesabatın son hissəsində isə Azərbaycanın bölgədə əsas söz sahibi olan regional və qlobal güclərlə münasibətlərindəki vəziyyətdən danışılır və İlham Əliyevin prezidentliyi dövründə balanslaşdırılmış siyasətin Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas prinsiplərindən biri olduğu qeyd edilir. Vurğulanır ki, bu dövrdə Türkiyə-Azərbaycan münasibətləri yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub, beynəlxalq tədbirlərdə və bir çox önəmli problemlərin həllində iki dövlət daima bir-birini dəstəkləyib.

Rusiya ilə münasibətlərə toxunan müəllif Azərbaycanın enerji təhcizatı və iqtisadi baxımdan Rusiyadan asılı olmadığını qeyd edir. Vladimir Putinin Bakıya son səfərinin ölkələrarası münasibətlərin yüksək səviyyədə olduğundan xəbər verdiyini deyən müəllif qeyd edir ki, Azərbaycanla münasibətlər Rusiya üçün Şimali Qafqazın nəzarətdə saxlanılması, Xəzərin hüquqi statusunun həll edilməsi, enerji sahəsində qarşılıqlı əməkdaşlığın qurulması və İran məsələsinin gələcəyi baxımdan çox əhəmiyyətlidir.

Hesabatda, həmçinin Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinin son 20 ildə xeyli inkişaf etdiyi, müstəqilliyin ilk illəri ilə müqayisədə Azərbaycanın Qərb, Qərbin isə Azərbaycan üçün əhəmiyyətini şərtləndirən daha çox məsələnin mövcud olduğu vurğulanır.

İranla münasibətlərə gəldikdə isə müəllif bu dövlətin Azərbaycanın dünyəvi quruluşu, İran əhalisinin xeyli hissəsinin etnik azərbaycanlılardan ibarət olması, rəsmi Bakının türkdilli dövlətlər, Qərb və İsraillə əməkdaşlığı səbəbindən Azərbaycanı təhdid olaraq gördüyünü deyir. Lakin o qeyd edir ki, yeni Prezident Həsən Ruhani tərəfindən qonşu ölkələrlə münasibətlərin inkişaf etdirilməsinin hökumətin prioritetlərindən birinə çevrilməsini və iki ölkə arasındakı tarixi bağları nəzərə alaraq, yeni dövrdə rəsmi Tehran ilə Bakı arasındakı münasibətlərin yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyacağına ümid etmək olar.

AzVision.az