1985-ci ildə Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi və Federal Təhqiqatlar Bürosunun Sovet xüsusi xidmət orqanlarına nüfuzetmə həyata keçirmək üçün birgə apardıqları “Kortşip” əməliyyatında iştirak edən Eyms SSRİ-nin Vaşinqtondakı səfirliyinin bir sıra əməkdaşları ilə görüşərək, onların konfidensial əməkdaşlığa cəlb edilməsi imkanları ilə maraqlanmağa başlayır. Onların arasında səfirliyin tərksilah məsələləri üzrə müşaviri Sergey Çuvaxin də var idi.

Çuvaxinin köməyilə Sovet kəşfiyyatı ilə əlaqə saxlamağa çalışan Eyms 1985-ci il aprel ayının 16-da SSRİ səfirliyi yaxınlığındakı “Mayflower” mehmanxanasında görüşdən əvvəl bu məzmunda məktub hazırlayır: “Mən, Oldriç X.Eyms MKİ-nin SSRİ və Şərqi Avropa şöbəsində Əks-kəşfiyyat bölməsinin rəisiyəm. Mən Nyu-Yorkda Endi Robinson təxəllüsü altında xidmət keçmişəm. Mənə hazırda SSRİ-də konfidensial əməkdaşlığa cəlb etdiyimiz üç nəfər agent barədə məlumat verməyimin qarşılığında əlli min dollar pul lazımdır”.

O.Eymsin istədiyi məbləğ ilk görüşdəcə ona təqdim edilir. O, əks-kəşfiyyat məsələlərilə məşğul olduğundan, SSRİ-də ABŞ-ın xeyrinə casusliq edən agentlərin siyahısı da daxil olmaqla MKİ-nin Moskvaya qarşı həyata keçirdiyi əməliyyatlar barədə məlumata çıxış imkanına malik idi.

ABŞ tərəfinin etiraf etdiyinə görə, Eyms kəşfiyyat orqanının mövcud olduğu bütün tarix ərzində ölkəyə ən ağır zərbə vurub. Onun təqdim etdiyi ABŞ agentlərinin siyahısı Birinci Baş İdarənin rəisi Vladimir Kryuçkova məruzə edilmiş və bir il müddətində Sovet əks-kəşfiyyat orqanları Amerika kəşfiyyatının Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi və Baş Kəşfiyyat İdarəsindəki bəzi mənbələrə görə on iki, digər mənbələrə görə isə iyirmi beş agentini həbs etmişdi.



Siyahıda adları çəkilən şəxslərdən bəziləri Qərbə qaçaraq, orada gizlənməyə müvəffəq olmuş, bəziləri isə SSRİ-də güllələnmə cəzasına məhkum edilmişdilər. Bunlar 1985-ci ildə güllələnmiş DTK plokovniki Vladimir Piquzov, polkovnik-leytenantlar Leonid Poleşuk, Valeri Martınov, Gennadi Varennik və Vladimir Vasilyev, mayorlar Sergey Motorin və Sergey Vorontsov, BKİ-nin 1986-cı ildə güllələnmiş polkovniki Gennadi Smetanin, 1988-ci ildə güllələnmiş general-mayor Dmitri Polyakov, 1986-cı ildə uzunmüddətli həbs cəzasına məhkum edilmiş DTK polkovniki Boris Yujin və SSRİ Elmlər Akademiyasının ABŞ və Kanada İnstitutunun elmi əməkdaşı Vladimir Potaşev olublar.

Digər DTK əməkdaşı, polkovnik Oleq Qordievski, BKİ-nin polkovniki Sergey Boxan, SSRİ Xarici İşlər Nazirliyinin əməkdaşı Sergey İllarionov isə vaxtında Qərbə qaçaraq, orada gizlənə bilmişdilər.

Agentlərin qısa müddət ərzində həbs edilərək güllələnmə cəzasına məhkum edilməsi MKİ-ni şübhələndirdiyindən, onlar daxildə “köstəbək” axtarışına çıxmış və nəticədə O.Eymsin SSRİ-nin xeyrinə casusluq etdiyi aşkarlanmışdı.

MKİ və FTB əməkdaşlarından ibarət təhqiqat qrupu aşkarlamışdı ki, Eymsin banka pul qoyması ilə onun Sovet rəsmi nümayəndələri ilə görüşləri eyni vaxta təsadüf edir. Bir müddət İtaliyada MKİ-nin rezidenti olmuş Eyms Romadan qayıtdıqdan sonra Vaşinqtonun şəhərkənarı ərazisində beş yüz qırx min nəğd pula ev almışdı. Onun arvadı Mariya Rozarionun adına Kolumbiyanın paytaxtı Boqotoda iki ev və bir ferma rəsmiləşdirilmişdi.

Bundan başqa, Eyms ailəsi dörd yüz qırx beş min dollar qiyməti olan “Yaquar” avtomobili və birjada ümumi dəyəri yüz altmış beş min dollar olan səhmlər almışdılar.

1993-cü ilin noyabr ayında O.Eymsin Venesuelaya səfər etməsindən sonra FTB əməkdaşları onun bank hesabındakı məbləğin səksən altı min yeddi yüz dollar artmasını aşkar etmişdilər.

Bəzi Qərb analitikləri bugünədək hesab edirlər ki, məhz Sovet Siyasi Bürosu tərəfindən göstərilən təzyiqlər DTK-nı “köstəbəklərin” həbsini tezləşdirməyə təhrik etmişdi ki, bunun nəticəsində Eyms ABŞ xüsusi xidmət orqanlarının nəzər-diqqətinə düşmüşdü. Bununla Sovet Xarici Kəşfiyyatının rəhbəri V. Kryuçkov Siyasi Büroya “evi təmizlədiyini” sübut edə bilmişdi. Amma əvəzində Oldric Eyms kimi qiymətli casus vaxtından qabaq qurban verilmişdi.

Eyms hazırda ABŞ həbsxanasında ömürlük həbs cəzası çəkməkdədir. Sovet kəşfiyyatına işlədiyi dövrdə o, ümumilikdə iki milyon yeddi yüz min dollar pul mükafatı almışdı.

Nəzakət Məmmədova
AzVision.az üçün