Günlərimizi təyin edən saatlar və dəqiqələr Yerin fırlanması ilə müəyyən edilir.

Lakin bu fırlanma sabit deyil; O, Yerin səthində və onun ərimiş nüvəsində baş verənlərdən asılı olaraq bir qədər dəyişə bilər.

Demək olar ki, görünməz olan bu dəyişikliklər dünyada saatların artıq saniyələrlə müəyyən edilməsini diktə edir.

Bu kiçik bir dəyişiklik kimi görünə bilər, lakin hesablama sistemlərinə böyük təsir göstərə bilər.

İllər keçdikcə zamana çoxlu saniyələr əlavə olundu. Lakin uzun müddət davam edən yavaşlama tendensiyasından sonra Yerin fırlanması onun nüvəsindəki dəyişikliklər səbəbindən indi sürətlənir.

Fransadakı Beynəlxalq Çəki və Ölçülər Bürosunun Zaman Departamentinə görə, saniyənin tezliklə çıxarılması lazımdır.

Vaxt necə ölçülür?

1955-ci ilə qədər bir saniyə Yerin ulduzlara nisbətən bir dəfə fırlanmasına sərf olunan vaxtın bir hissəsi kimi müəyyən edilirdi. Sonra fiziki saniyəni təyin etmək üçün daha sabit bir üsul olduğunu sübut edən yüksək dəqiqlikli atom saatları dövrü gəldi.

1960-cı illərin sonlarından başlayaraq dünya vaxt zonalarını təyin etmək üçün əlaqələndirilmiş universal vaxtdan (UTC) istifadə etməyə başladı. UTC atom saatlarına əsaslanır, lakin hələ də planetin fırlanması ilə ayaqlaşır.

Bununla belə, fırlanma sürəti sabit olmadığından, iki vaxt şkalası tədricən bir-birindən ayrılır. Bu o deməkdir ki, onları yenidən sıraya gətirmək üçün arabir “saniyə atlama” əlavə edilməlidir.

Uzunmüddətli perspektivdə Yerin fırlanmasındakı dəyişikliklərdə okean dibindəki proseslər təsirerici idi. Son zamanlar insanların planeti istiləşdirən qalıq yanacaqları yandırması nəticəsində yaranan qütb buzlarının əriməsinin təsiri də əsas faktora çevrilib.

Okeanda buzların əriməsi ilə su qütblərdən Ekvatora doğru hərəkət edir və Yerin fırlanma sürətini daha da azaldır.

Aytən Zəhra
AzVision.az